در دنیای حاضر، بیماری های مزمن و سرطان ها، بعنوان یک معضل بزرگ بهداشتی در سطح دنیا مطرح هستند و علی رغم پیشرفت های علم پزشکی در درمان بسیاری از تومورها، کارایی برخی از آنها خیلی موثر نبوده و هزینه های درمانی آن هم بسیار گزاف است. بسیاری از سرطان ها قابل پیشگیری هستند که یکی از آنها، سرطان دهانه رحم است. این بدخیمی جزو یکی از سرطان های شایع زنان بوده که قابل پیشگیری است و درمان موثری هم دارد. با تشخیص به موقع و درمان زودهنگام آن، میزان بقای مبتلایان، نسبت به سالهای گذشته، افزایش داشته و مرگ و میر ناشی از آن هم کاهش یافته است.
هم اکنون تشخیص زودرس و پیشگیری از این بیماری با آزمایش پاپ اسمیر که بصورت غربالگری در سراسر دنیا و نیزکشور عزیزمان ایران، بصورت مرسوم انجام می گردد، میسر است. منظور از آزمون های غربالگری روش هایی است که بتوان با آنها، بیماری را در افراد به ظاهر سالم یا حداقل در کسانی که یک یا دو نشانه از یک بیماری را داشته باشند با حساسیت و ویژگی بالا تشخیص داد. آزمون های غربالگری برای بیماری هایی انجام می شود که شیوع بالایی در یک جامعه داشته باشند، مرگ و میر ناشی از آنها زیاد باشد یا ابتلا به آن موجب ناتوانی های شدید در افراد گردد.
در همهء دنیا از جمله ایران، برای سرطان هایی همچون پستان، روده بزرگ، پروستات، ریه و دهانه رحم، آزمون¬های منظم غربالگری انجام می شود. آگاهی دادن در مورد سرطان دهانه رحم، معاینات لگنی و انجام تست غربالگری پاپ اسمیر، توسط ماما،پزشک عمومی و پزشک متخصص زنان و زایمان انجام می شود. آزمون پاپ اسمیر بصورت سالیانه برای تمام خانم های متاهل از سن ۲۰ سالگی شروع و تا حدود ۶۵ سالگی توصیه می گردد. این آزمون در مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت سراسر کشور بصورت رایگان، و همچنین در مطب متخصصین زنان و ماماها ارایه می گردد. علاوه بر انجام پاپ اسمیر، بیماران توسط این افراد، تحت معاینات منظم لگنی هم قرار می گیرند. آموزش در جهت بالا بردن آگاهی زنان در رابطه با این نوع سرطان می تواند روشی موثر در پیشگیری و کنترل این بیماری باشد. استفاده از جزوات و کتابچه های آموزشی بعنوان یکی از ابزارهای کم هزینه و در دسترس جهت اطلاع رسانی به افراد، از جمله اهدافی است که رسالت آن بر دوش ماما یا پزشک است.
در گذشته وظیفه ماماها صرفا حمایت از مادر و کودک در لحظه تولد و کمک به زایمان طبیعی مادر تصور می شد، اما امروزه وظیفه آنها گسترش پیدا کرده است و ماماها برای تمام دوران زندگی جامعهء هدف، از قبل از تولد تا سالمندی، خدمات مراقبتی، مشاوره ای و آموزشی ارایه می کنند. ترغیب زنان جامعه به شرکت در برنامه های غربالگری سرطان های شایع در زنان نظیر سرطان پستان و دهانه رحم موجب تشخیص زودرس، درمان به موقع، کاهش عوارض و مرگ و میر ناشی از این بیماری ها وکا ستن از هزینه های تشخیصی-درمانی بر سیستم بهداشتی کشور خواهد شد.
اگر مسئولیت غربالگری با پرسنل بهداشتی (پرستار و ماما) شاغل در بیمارستانها و مراکز بهداشتی درمانی و خانه های بهداشت باشد،لازم است تا اطلاعات دقیقی نسبت به ارزش انجام تستهای غربالگری و معاینات لازم داشته باشند، همانطور که در سایر کشورها هم پرسنل بهداشتی ( پرستار و ماما) در این طرح غربالگری شرکت دارند. کارکنان بهداشتی در صورتی می توانند نقش آموزش دهندگی خود را در راستای افزایش سطح دانش و نگرش زنان جامعه ایفا کنند که علاوه بر دانش کافی و نگرش مطلوب، در برنامه های غربالگری شرکت فعالانه و به موقع داشته باشند.
علاوه بر سرطان دهانه رحم، سرطان پستان هم جزو سرطان های شایع در زنان است که توسط آزمون های غربالگری می توان آنرا در همان مراحل اولیه تشخیص داد. در شرایط فعلی، بهترین روش بیماریابی سرطان سینه، معاینه آنها توسط خود فرد یا کادر درمان شامل ماما، پرستار و یا پزشک است. این روش بسیار موثر، ساده، کم هزینه و غیر تهاجمی است. از آنجا که اثرات برداشت کل پستان آثار نامطلوبی بر سلامت جسم و روان زنان میگذارد، ضروری است تا بیماری در همان مراحل اولیه تشخیص داده شود. این مهم میسر نمی شود مگر با معاینه اولیه و زودهنگام پستان که می بایست نحوهء انجام درست آن را به دختران و زنان جوان جامعه آموزش داد و در این آموزش، علاوه بر پزشک و پرستار، ماما هم نقش عمده دارد. لازم است تا برنامه های آموزشی برای کارمندان بهداشتی درمانی که در تمام سطوح پیشگیری مشغول به کار هستند، سازمان دهی شود تا سبب افزایش سطح دانش نظری و بالابردن مهارت های عملی ایشان شود.
منابع:
۱-بررسی میزان انجام آزمایشات غربالگری سرطان پستان و دهانه رحم در میان متخصصین زنان و مامایی. قدسیه علوی و همکاران.مجله زنان و مامایی و نازایی ایران.۱۳۸۹
۲-آگاهی و عملکرد پرسنل پرستاری و مامایی بیمارستانهای شهر یزد در رابطه با انجام خودآزمایی پستان. شهناز مجاهد و همکاران.مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی یزد.۱۳۸۰.صفحه ۸۲
۳-Forbes C et al. Interventions Targeted at Women to Encourage the Uptake of Cervical Screening. Cochrane Database Systematic Review.2002;3;CD002834
۴-Lozano R et al. Successfully integrating human papilloma virus testing into your practice. Archive of Pathology Laboratory Medicine.2003;127:991-94.
۵-Mutyaba T et al. Knowledge, Attitude and Practice on Cervical Cancer Screening Among the Medical Workers of Mulago Hospital, Uganda. BMC Medical Education.2006;6:13.
۶-Syed Faizan A et al. Knowledge and Awareness About Cervical Cancer and its Prevention Amongst Interns and Nursing Staff in Tertiary Care Hospital in Karachi, Pakistan. PLoS One.2010 Jun 10;5 (6):el 1059.
